سماور ذغالی یکی از بهترین نمونه‌های لوازم نوستالژی منزل است. این نوع، قدیمی‌ترین مدل سماور است که با ذغال کار می‌کند اگرچه کاربرد سماور زغالی برنجی و… در حال حاضر بیشتر نوستالژیک و یا دکوری است اما به‌خصوص با نزدیک شدن به شب یلدا، بسیاری دوست دارند طریقه استفاده از سماور ذغالی را بدانند و از آن برای آماده کردن چای استفاده کنند.
در ادامه توضیحاتی درباره نحوه کارکرد سماور ذغالی، ساختار و ویژگی‌های آن خواهیم داد پس با سراچین همراه باشید.
ساختار و روش کار سماور زغالی
دانستن روش کار یک وسیله خصوصا اگر مانند انواع سماور زغالی وسیله‌ای قدیمی باشد، نیازمند آن است که ساختار آن را بشناسیم و با کارکرد هریک از اجزای آن، آشنا شویم. سماورذغالی نخستین بار از سوی امپراطور فرانسه به ناصرالدین شاه قاجار اهدا و به این صورت وارد ایران شد.
در همان دوران، به دستور امیرکبیر ساخت نخستین سماور زغالی در ایران انجام گرفت و به مرور، این وسیله که در ابتدا به اعیان و اشراف تعلق داشت – احتمالا به دلیل پر طرفدار بودن چای در ایران – به هر خانه و دکان و حجره‌ای راه پیدا کرد.
پیش از آشنایی با طریقه استفاده از سماور ذغالی، با اجزای اصلی آن آشنا شوید:
- کعب: به قسمت پایه‌ی سماور گفته میشود که احتمالا به دلیل شباهتی که با حجم مکعب دارد، این نام بر آن گذاشته شده است.
- آتشدان یا جازغالی: قسمتی مشبک است که ذغال در آن قرار می‌گیرد.
- خاکسترگیر: خاکستر گیر از اجزای بخش پایینی و نزدیک به کعب قرار دارد و دریچه ای دارد که با باز و بسته کردنش خاکستر خارج میشود.
- تنوره: عبارت از مخزن سوخت و به اصطلاح گرم‌خانه‌ی سماور است.
- بدنه: بزرگترین و اصلی‌ترین بخش سماور همین بخش است که با نام تنه نیز شناخته میشود. محل ریختن آب همین قسمت است و تنوره که در وسط آن قرار دارد، آب را گرم می‌کند.
- بخارکش: یک گوشه از در سماور قطعه‌ی کوچکی قرار دارد که تخلیه‌ی بخار از طریق آن صورت می‌گیرد.
- بادگیر: قسمتی دیگر روی در سماور است که به دلیل داشتن شبکه‌هایی، اکسیژن را از طریق تنوره به ذغال‌ها می‌رساند و سطح بالایی آن به‌گونه‌ای طراحی شده است که بتوان قوری را به راحتی روی آن قرار داد.
- دسته: مثل انواع دیگر ظروف برای سهولت جابه‌جایی، از دو دست در طرفین سماور نیز استفاده میشود.
- در: در سماور هم در حفظ پاکیزگی داخل آن نقش دارد و هم در هنگامی که سماور روشن است، به محدود کردن حرارت و جوشیدن سریع‌تر آب کمک می‌کند.
- میل و صراحی: دو دستگیره‌ی مخصوص برداشتن در سماور است که روی آن نصب شده است.
- شیر: قطعه مهمی که آب را از طریق آن از سماور خارج می‌کنیم. شیر سماور قطعه‌ای حساس و ظریف است. بنابراین بهتر است به صورتی از آن استفاده کنید که کمتر نیاز به تعمیر شیر سماور داشته باشید.
- پولکی: نقطه‌ی اتصال شیر با بدنه‌ی سماور است.
چگونه سماور ذغالی را روشن کنیم؟
طریقه استفاده از سماور ذغالی آسان است. برای این منظور باید مقداری ذغال را از قبل آماده کنید یا در همان حالت که ذغال‌ها در آتشدان سماور هستند آن‌ها را روشن کنیم و منتظر باشیم آب به جوش بیاید.
شما می‌توانید در هنگام استفاده، به یکی از این سه طریق روشن کردن سماور زغالی عمل کنید:
با کمک شعله‌ی اجاق دیگر
آسان‌ترین روشی که می‌توان با استفاده از امکانات زندگی امروز برای روشن کردن سماور انجام داد، همین است. سماور را از کعب (پایه) آن جدا کنید و روی شعله‌ی روشن گاز پیک‌نیکی یا هرنوع اجاق‌گاز دیگر قرار دهید، چند دقیقه زمان دهید تا ذغال‌ها روشن شوند و سپس آن را با احتیاط بردارید و روی پایه خود بگذارید. سپس تعدادی ذغال دیگر به آن اضافه کنید.
با کمک آتش‌زنه
در این طریقه استفاده از سماور ذغالی، نیازی به جدا کردن سماور از پایه نیست. ذغال‌ها را داخل آتشدان قرار دهید، مقداری آتش‌زنه از راه تنوره روی آن‌ها بریزید و سپس با کمک کبریت آن‌ها را روشن کنید.
آماده کردن ذغال از قبل
در این روش، ذغال‌ها کاملا خارج از سماور مشتعل و آماده می‌شوند. سپس تنها با برداشتن در سماور، آن‌ها را از طریق تنوره به داخل آتشدان می‌اندازید.
نکاتی در طریقه استفاده از سماور ذغالی
- هنگام روشن کردن سماور زغالی حتما مراقب باشید که تکه‌های ذغال را به درستی در آتشدان قرار دهید. یک تکه کوچک ذغال اگر روی وسایل منزل بیفتد، خسارت‌های فراوانی دارد و حتی ممکن است منجر به آتش‌سوزی بزرگی شود.
- اگر سماور ذغالی را با آتش زنه روشن می‌کنید، دقت کنید ماده آتش‌زنه در آب داخل سماور نریزد و آن را آلوده نکند.
- در طریقه استفاده از سماور ذغالی، نمی‌توان مدت زمان مشخصی را برای جوشیدن آب مشخص کرد، زیرا به نوع و جنس سماور، مقدار و داغی زغال ها و نیز مقدار آب بستگی دارد؛ اما می‌توانید با توجه به عادات چای دم کردن خانوادگی خود، مقدار مشخصی آب در بدنه بریزید و با میزان معینی ذغال آن را روشن کنید و زمان تقریبی را به دست آورید.
- در طریقه استفاده از سماور ذغالی، ترجیحا با کمک خاکسترگیر، زودبه‌زود، خاکسترها و مواد زاید را از آتشدان خارج کنید.
- در هنگام روشن بودن سماور آن را بر مکانی ثابت و بدون لغزش قرار دهید؛ خصوصا که قوری نیز بر آن سوار میشود و با ارتفاعی که ایجاد میشود، درصورت مسطح نبودن و عدم ثبات سطج زیرین، وضعیت سماور بسیار خطرآفرین خواهد شد.
- از حرارت سماور می‌توان برای پخت یا گرم کردن غذای مختصر نیز استفاده کرد. البته دقت کنید ظرف بزرگ یا سنگینی روی آن قرار ندهید.
- برای تمیز کردن سماور زغالی و یا جرم‌گیری سماور حتما به جنس سماور خود دقت کنید تا اسیبی به آن وارد نشود.
بهترین زغال برای سماور زغالی
زغال برای استفاده در سماور با سایر انواع زغال که مثلا برای کباب و اسپند استفاده میشود، تفاوتی ندارد. ذغال مناسب برای همه‌ی مصارف باید این ویژگی‌ها را داشته باشد:
- توانایی نگهداری شعله در طولانی مدت را داشته باشد.
- ترجیحا از نوع فشرده باشد که از ریزدانه‌ها و خاک‌اره به صورت فشرده تهیه می‌گردد.
- بی‌دود باشد.
البته بهتر است برای سماور از ذغال‌های عطری استفاده نشود که خواص آب و چای را تحت تأثیر خود قرار ندهد. همچنین ازآنجاکه آتشدان سماور فضای محدودی دارد، بهتر است ذغال را تا حد امکان خرد کنید.
با طریقه استفاده از سماور ذغالی آشنا شدیم. عطر چای ذغالی، بی‌نظیر و منحصربه‌فرد است. شما نیز می‌توانید با خرید سماور ذغالی، حس و حالی قدیمی، گرم و آرامش‌بخش در دکوراسیون سنتی منزلتان ایجاد کنید، و با آشنایی با نحوه کارکرد سماور ذغالی، چایی خوش‌طعم برای میهمانی‌های صبحانه و عصرانه فراهم نمایید. از زیبایی تکمیلی این وسیله نوستالژی برای سفره شب یلدا نیز غافل نشوید!
